نیروی هوایی پاکستان در حال شکلگیری مجدد

اشاره: بحث نوسازی و تجهیز نیروی هوایی کشورمان، بحثی است که پس از پایان جنگ تحمیلی، همواره مطرح بوده است. اما در عمل، به دلیل مشکلات سیاسی و ... و تا حدودی نیز کم توجهی مسولان، این مساله هنوز به درستی پیاده نشده است. در این راستا، نگاهی به وضعیت نیروهای هوایی کشورهای منطقه و همچنین بررسیبرنامه های آتی این نیروهای هوایی، می تواند مسایل مختلفی را در مورد جایگاه نیروی هوایی کشورمان و وضعیت فعلی آن روشن سازد. به علاوه، داشتن اطلاعات کافی از ساختار نیروهای هوایی مختلف و نحوه آرایش این نیروها مساله ای است که می تواند بسیار مفید واقع شود. این اهداف مسائلی هستند که آویا تلاش خواهد کرد طی سلسله مقالاتی به بررسی آنها بپردازد.

 نیروی هوایی پاکستان (PAF) از روز 15 اوت 1947 با تعدادی خلبان و هواپیما کار خود را آغاز کرده و در حال حاضر PAF دارای حدود 330 هواپیمای جنگنده و 45000 پرسنل است. استخوان بندی نیروی هوایی پاکستان از پنج معاونت عملیات، مهندسی، پرسنل، برنامه ریزی و آموزش تشکیل شده است.

1- نیروی هوایی پاکستان  - ساختار فرماندهی

از لحاظ جغرافیایی، PAF به سه مرکز فرماندهی تقسیم می‌شود. این مراکز عبارتند از بخش شمالی (واقع در پیشاور)، بخش مرکزی (واقع در سرگودا) و بخش جنوبی (واقع در مسرور کراچی). این مراکز فرماندهی دارای 4 مرکز عملیاتی واقع در شمال (پیشاور)، غرب(کویته)، مرکز (سرگودا) و جنوب (کراچی) و هفت مرکز گزارش و کنترل فرعی است.

 PAF دارای نه پایگاه عملیاتی اصلی است که تحت هر شرایطی (در زمان جنگ یا صلح) به طور کامل فعال می‌باشند. این نه پایگاه مجهز به 11 پایگاه تهاجمی هستند که در زمان جنگ به طور کامل فعال می‌شوند.

نیروی هوایی پاکستان- انواع هواپیماها و هلیکوپترها

این نیروی هوایی دارای 22 اسکادران رزمی است. شش عدد از این اسکادران‌ها با استفاده از Aerospatial Alouette III عملیات نجات و جستجو را انجام می‌دهند و یک واحد نیز عملیات حمل و نقل را برعهده دارد.

بخش هوانوردی نیروی دریایی پاکستان (Pakistan Naval Aviation) با استفاده از هواپیماهای P-3C Orion، Berguet Atlantic ، فوکر F-27، MK45، westland lynx HAS.3 و Alouette III عملیات گشت هوایی خود را به انجام می‌رساند.

میراژهای فرانسوی نیز از سال 1967 به خدمت نیروی هوایی پاکستان در آمده اند. هواپیماهای میراژ III دارای سرعت بالایی بوده و در هر شرایط آب و هوایی قابل استفاده هستند. مجهز به حسگرهای دمایی با برد بالایی نیز هستند و در عین حال هم به عنوان جنگنده و هم به عنوان بمب افکن به کار می روند. در حالی که میراژ 5 دارای نوع جنگنده زمینی (Ground attack) نیز هست. در سال 1990، PAF، 43 فروند میراژ III دسته دوم را از استرالیا تحویل گرفت و در سال 1996 نیز 40 فروند میراژ III نوسازی شده و میراژ 5 را از فرانسه دریافت کرد. 40 فروند جنگنده فالکن F16 A/B نیز توسط آمریکا در 1980 به ناوگان نیروی هوایی پاکستان پیوست که البته PAF 10 سال بعد دسته دیگری از این هواپیماها نیز سفارش داد.

با تحریک اقتصادی غرب، پاکستان به چین به عنوان اصلی ترین بازوهای تامین کننده نیازهای خود روی آورد و تاکنون از این کشور جنگنده‌های چنزو اف- 7 پی و اف – 7جی چند منظوره و هواپیماهای پشتیبانی A-5III را دریافت کرده است.

اف 7، نوعی از میگ 21 است که تحت لیسانس چین ساخته شده است. نیروی هوایی پاکستان از سال 2002 در حال دریافت 55 فروند از آخرین نوع اف 7 پی / جی با تکنولوژی متوسط است تا بدین وسیله خلبانان و خدمه پرواز خود را با سیستم‌های تسلیحات نیرومندتر آشنا سازد.

در سال 1999 چین و پاکستان همکاری مشترکی با سهم %50 برای ساخت FC- Super7 امضا کردند. این هواپیما بعدها به JF-17 Thunder مشهور گردید. انتظار می‌رود در اواخر دهه جاری JF-17 به تولید انبوه برسد.

PAF علاقه‌مند است که تا سال 2020، 150 فروند از این جنگنده سبک وزن چند منظوره را جایگزین هواپیماهای F-7 میراژ و A-5III خود نماید. تاکنون پنج مدل اولیه از JF-17 ساخته شده است . ماکزیمم سرعت این هواپیما  8/1 ماخ بوده با وجود این که برد آن کمتر از F-16 است، JF-17 توانایی ناوبری و هدایت و حمله در هر شرایط آب و هوایی، حمل طیف وسیعی از مهمات و درگیری با هدف در هر سرعت و ارتفاعی را داراست. Fairing های نوک بال این هواپیما محل قراردادن تجهیزات جنگ الکترونیکی است. این هواپیما مجهز به تسلیحات چینی مانند رادار نیمه فعال هدایت کننده و موشک هوا به هوا است که از توانایی‌های کمتری برخوردار هستند.

پاکستان همچنین 6 فروند هلیکوپتر HAI Z-9C را از چین خریداری نموده.

هوانوردی پاکستان نیز با جایگزین کردن هواپیماهای آتلانتیکس خود توسط 8 فروند هواپیماهای گشت دریایی دوربرد P3C Orion قدرت بیشتری یافت.

در 25 اوت 2005 یک فروند میراژ به دلیل عمر بالا (در حدود 30 سال) و به دلیل ساییدگی برخی قطعات آن سقوط کرد. در این شرایط نیروی هوایی پاکستان در تهیه قطعات اضافی برای این هواپیما با مشکلاتی مواجه گردید، زیرا شرکت Dassault تولید برخی از قطعات را متوقف ساخته بود. با این وجود نیروی هوایی پاکستان نمی‌توانست این هواپیما را به دلیل نقش آنها در بازدارندگی هسته‌ای بازنشسته کند. برای رفع این مشکل، PAF در سال 2004 از نیروی هوایی لیبی، که به دلیل تحریم اقتصادی هواپیماهای میراژ خود را باز نشسته کرده بود ، 150 موتور ،پنجاه فروند میراژ و مقدار زیادی قطعات یدکی خریداری نمود.

نیروی هوایی پاکستان- هواپیماها و سیستم آموزشی

شرکت گروه هوانوردی پاکستان با همکاری چین هواپیمای (k-8) karakoram 8 و Super Mushshak را از روی هواپیمای سوئدی Saab MFI-17 تولید کرده است که خود نیز این هواپیماهای آموزشی را به خدمت گرفته است.

در عین حال K-8 که یک جت آموزشی دو نفره‌ است، که تاکنون به 8 کشور در خاورمیانه فروخته شده است، در حالی که هواپیمای آموزش مقدماتی سبک وزن Super Mushshak که دارای موتور پیستونی با قدرت 1940 کیلووات است توسط عربستان سعودی و عمان خریداری شده است.

به تازگی نیروی هوایی پاکستان قراردادی را برای دریافت 27 فروند k-8 امضا نموده‌اند. PAF، دارای 16 فروند از این هواپیماها می‌باشد.

در آینده، نیروی هوایی پاکستان به MFI-mushshak برای آموزش ابتدایی، k-8 برای آموزش پایه‌ای نوع دو صندلی و JF-17 برای آموزش جنگنده مجهز خواهد شد.

ارتش‌های خارجی از تبحر پرسنل زمینی و هوایی پاکستان در شگفت هستند. در این سیستم همواره پس از دادن آموزش‌ها حداقل دو زن برای گذراندن آموزش‌های پرواز انتخاب می‌شوند که ‌این موضوع نشانگر تمایل مقامات PAF بر حضور مؤثر زنان در صحنه نظامی این کشور است.

 نیروی هوایی پاکستان - تجهیزات موشکی

پاکستان از میان همسایگان، بیشترین خطر را از جانب هند احساس می‌کند. البته تعداد پرسنل نیروی هوایی هند (IAF) 4 برابر PAF می‌باشد. بعلاوه IAF ذخایر بیشتر، توانایی برد بالاتر، تعداد متخصصین بیشتر و توانایی انجام عملیات شناسایی قویتر را دارا بوده و همچنین دارای تعداد هلیکوپترهای جنگی معادل سه برابر PAF، قابلیت برتر حمل و نقل هوایی، امکانات ماهواره‌ای و تکنولوژی پنهان شدن از رادار (Stealth) می‌باشد.

هرکدام از کشورهای پاکستان و هند دارای 40 کلاهک هسته‌ای بوده و هر دو ملیت پابه پای یکدیگر برای توسعه سیستم‌های پرتاب موشک‌های بالستیک خود تلاش می‌کنند. تا زمانی که موشک شاهین II با 1080 مایل دریایی برد وارد خدمت گردد و هواپیماهای F-16 و میراژ 5 نیروی هوایی پاکستان تسلیحات دور برد هسته‌ای این کشور را تشکیل می‌دهند.

به طور کلی پاکستان، به عنوان کشوری کوچک، نمی‌تواند با هند وارد جنگ شود. برخلاف هند، پاکستان دارای امکان فرماندهی سه گانه نیروهای استراتژیک tri-service strategic forces) command) نمی‌باشد.

بدین معنی که کلاهک‌های جنگی پاکستان و سیستم‌های پرتاب ارتش یا نیروی هوایی به صورت مجزا مستقر هستند.

از آنجا که نیروی هوایی پاکستان توانمندی واکنش سریع را ندارد، نیروهای متعارف باید تا رسیدن کلاهک‌های هسته‌ای، وظیفه حفظ خط مقدم را برعهده داشته باشند.

جنگنده‌های F-16 و میراژ 5 نیروی هوایی پاکستان به اندازه MIG27، میراژ 2000 اچ و Su30M نیروی هوایی هند، توانمند نیستند. لذا این کشور سعی در بهبود وضعیت کیفی هواپیماهای موجود از لحاظ قابلیت بقاپذیری نموده‌ است.

تکنیسین‌های پاکستانی موشک تی وارتر متعلق به آفریقای جنوبی که یک موشک هوا به هوا با برد متوسط بوده و توسط رادار کنترل می‌شود را به موشک H-4 BVR با برد 65 مایل دریایی تغییر دادند. نوع سبکتر این موشک H-2 است که مجهز به اشعه مادون قرمز می‌باشد و تا 32 مایل دریایی برد دارد، این دو موشک قابلیت حمل شدن توسط میراژ را دارند. موشک H-2 با Pytho4 و H-4 با AA-12 در نیروی هوایی هند قابل مقایسه هستند.

پاکستان در حال تولید سیستم موشک کروزی به نام ببور است. این نام با زیرکی تمام بعد از این که امپراطوری مغولستان 5 بار به هند حمله کرد انتخاب شده است، گفته می شود که در ساخت این موشک مهندسان چینی و اوکراینی نیز همکاری داشته‌اند. این موشک دارای سرعت بالایی بوده توانمندی پرواز در سطح پایین و بردی برابر 70 مایل دریایی داشته و نوع کلاهک جنگی آن، هم از نوع معمولی و هم از نوع هسته‌ای است. موشک ببور در ابتدا برای پرتاب از سطح زمین و زیر دریا ساخته شد ولی قدم بعدی تبدیل این موشک به یک موشک هوا به زمین است.

نیروی هوایی پاکستان - برنامه‌های آتی

پس از واقعه 11 سپتامبر، پاکستان حمایت خود را از آمریکا برای مقابله با تروریسم اعلام کرد. به این ترتیب از شدت تحریم‌های وارده بر این کشور توسط جهان غرب کاسته شد. از طرفی آمریکا نیز از ترس این موضوع که پاکستان با دسترسی به انرژی هسته‌ای به منطقه‌ای برای پرورش تروریسم تبدیل شده و سبب ایجاد ناامنی‌های منطقه‌ای شود، توجه بیشتری به این کشور نمود.

به این ترتیب پاکستان کمک‌های اقتصادی دریافت کرده، زمان‌بندی پرداخت وام‌های این کشور دوباره تنظیم گردیده و شرایط تجاری نیز برای پاکستان مساعد گردید. دولت پاکستان نیز کمک‌های دریافتی را برای توسعه‌های برنامه‌ریزی شده نیروهای ارتش و PAF به کار بردند.

نکته مهم برای اسلام آباد دسترسی به شبکه‌‌ای برای در اختیار داشتن آخرین تکنولوژی جنگی است و این به معنی حمایت غرب است.

پاکستان تصمیم دارد میراژهای قدیمی خود را مجهز به رادارها و سیستم‌های اویونیکی کند. کار مدرنیزه کردن سیستم‌های اویونیکی 14 فروند میراژ 5 نوع F, E توسط شرکت ساژم فرانسه انجام می‌گیرد. در سپتامبر 2004 آمریکا با فروش 7 فروند C-130E به PAF موافقت نمود.

اما نیروی هوایی پاکستان همچنین قراردادی را با اندونزی برای دریافت 4 فروند هواپیمای ترابری CASA CN-235 امضا کرده است. در پی شکل‌گیری همکاری‌های جهانی جدید، جنگنده‌های F-16 پاکستان در اکتبر 2004 برای آموزش های جنگی به پایگاه Kanya در ترکیه منتقل گردید.

نیروی هوایی آمریکا قراردادی 89 میلیون دلاری با لاکهید مارتین جهت تولید شش سیستم رادار قابل حمل و دوربرد ASTPS-77 برای پاکستان بست. این رادارهای تاکتیکی دائماً تصاویر سه بعدی از اهداف هوایی تا برد 243 مایل دریایی تا ارتفاع 100000 پا را فراهم می‌کند.

این هواپیماها همچنین مجهز به موشک‌های Block-II نیز هستند، PAF تا اواخر سال جاری، دو فروند P3C خود را که زمین گیر شده‌اند راه‌اندازی خواهد کرد. این کشور همچنین تصمیم دارد از ترس اعمال دوباره تحریم ترکیبی از تجهیزات چینی و غربی را خریداری کند.

سیستم هشدار پیش‌هنگام هوایی (AEW) یکی از سیستم‌های حیاتی برای حفظ موقعیت نیروی هوایی پاکستان به شمار می‌آید. سیستم سوئدی Evieye که دارای AEW بوده و بر روی Saab 2000 نصب خواهد شد، قابل رقابت با سیستم فالکن اسرائیل است که بر روی Il-76S نصب شده و هند تمایل به خرید آن‌ها را دارد.

سیستم Evieye در مناطق مرتفع کوهستانی پاکستان مورد آزمایش قرار گرفته است.البته فروش برخی از تجهیزات به پاکستان منوط به اجازه از جانب آمریکاست.

در مارس 2005 به پاس کمک‌ها و حمایت‌های پاکستان از آمریکا در جنگ بر علیه تروریسم، بوش اجازه فروش جنگنده‌های F-16 به پاکستان را صادر کرد.

PAF تمایل به تجهیز ناوگان خود را داشته و تصمیمات اولیه نیز براساس خرید 79 فروند F-16 از لاکهید مارتین می‌باشد. 55 فروند از این جنگنده‌ها، F-16 نوع C/Dوخواهند بود و مابقی دستِ دوم می‌باشند.

به طور کلی پاکستان 60 سال را در حفظ حریم هوایی خود و ترساندن متجاوزان گذرانده و همواره تلاش خود را برای بدست آوردن آخرین تکنولوژی نموده است. استراتژی پاکستان به طور طبیعی بر دفاع استوار است و همواره تلاش نموده بر سر میز مذاکره، رهبران سیاسی را بر روی لبه تیغ قرار دهد. نیروی هوایی پاکستان تنها می‌تواند دشمنان خود را وادار کند قبل از حمله بیشتر فکر کنند.

PAF با کمک چین و تلاش بی‌وقفه متخصین خود تسلیحات موردنیاز را به صورت داخلی تولید کرده است. همکاری نزدیک پاکستان در جنگ بر علیه تروریسم، PAF را در زمینه انجام عملیات ضد شورشی در مرزهای افغانستان متبحر نموده است.

تلاش برای مدرنیزه نمودن پایگاه‌های زمینی دفاع هوایی پاکستان نیاز به سرمایه‌گذاری خارجی بیشتر دارد تا PAF را به دوران اوج خود بازگرداند. اما این کشور برای آماده نمودن پرسنل خود هنوز به سیستم‌های آموزشی پیشرفته‌تری نیازمند است.

در این میان بزرگترین رقیب نیروی هوایی پاکستان، یعنی نیروی هوایی هند نیز دارای ضعف‌هایی است. کمبود زیرساخت‌ها برای حمایت از تلاش‌های هوایی به خصوص در بخش جنوبی، گسترش ترکیب هواپیمای غربی و روسی و قابل اطمینان نبودن برخی از جنگنده‌های ,MIG سبب افزایش نرخ تصادف‌های هوایی در نیروی هوایی هند شده است.

آمریکا همواره تلاش می‌کند با فروش تجهیزات و هواپیما به دو کشور پاکستان و هند، نیروهای این دو کشور را در حالت تعادل قرار دهد.  در این راستا، در کنار فروش جنگنده‌های F-16 به پاکستان، به لاکهید مارتین و بویینگ اجازه داده تا جنگنده‌های F-16 و F/A-18 را به هند بفروشد.

در عین حال آمریکا با همکاری مشترک با این دو کشور قصد افزایش همکاری‌های استراتژیک و  افزایش امنیت ملی و بهبود سیاست خارحی آمریکا را دارد.

از آن‌جا که به دست آوردن مداوم سیستم‌های پیچیده نیاز به سرمایه‌ها و منابع عظیم انسانی و مالی دارد، پاکستان در حال حاضر برای دریافت تکنولوژی‌های برتر با مشکلات مالی رو‌به‌رو است. نیروی هوایی پاکستان تجهیزات کافی ندارد اما با توجه به بودجه و تشکیلات موجود، PAF یکی از نیروهای هوایی متبحر و آماده به حساب می‌آید. به هر شکل و در هر وضعیت ممکن، نیروی هوایی پاکستان به عنوان سپر بلای این کشور عمل خواهد کرد.

ترکیب ناوگان نیروی هوایی پاکستان
مرکز	نوع هواپیما
ستاد فرماندهی هوایی شمالی
مرکز فرماندهی هوایی شمالی		مشتاق
واحد33 ( چند منظوره )
اسکادران 14		F-7P
اسکادران 15		میراژ SPA
اسکادران 25		میراژ SPA
36 ( حمله تاکتیکی) Wing
اسکادران 16		A-5III
اسکادران 26		A-5III
اسکادران 81		Alouette III
واحد37 ( آموزش جنگی)
اسکادران 1 ( مرکز تعویض جنگنده)		FT-5
اسکادران 18		F-7P
اسکادران 19		F-7p
اسکادران 86		Alouette III
ستاد فرماندهی جنوبی
مرکز فرماندهی هوایی جنوبی		Mushshak
واحد37(آموزش رزمی)
اسکادران 17		F-7PG
اسکادران 23		F-7PG
اسکادران 85		Alouette III
واحد32(شکاری- بمب افکن)
اسکادران 2		F-7P
اسکادران 7		میراژ سه EA/DP
اسکادران 8 ( حمله آبی)		میراژ 5 PA3/PA2
اسکادران 22(مرکز تعویض عملکرد)		میراژ 5 PA3/PA2 و میراژ سه DP
اسکادران 84		Alouette III
ستاد فرماندهی مرکزی
پرواز مرکز فرماندهی مرکزی		Mushshak
واحد 34( جنگنده)
اسکادران 5		میراژ سه EP/RP/DP
اسکادران 20		F-7PG
اسکادران 83		Alouette III
واحد 38( چند منظوره)
اسکادران 9		F-16A
اسکادران 11		F-16A/B
اسکادران 24		فالکن 20F/G
اسکادران 82		Alouette III
مراکزی که مستقیما به سر فرماندهی نیروی هوایی پاکستان گزارش می دهند.
اسکادران 6		C-130B/E
اسکادران 12		بویینگ 707، فالکن 20 ، فوکر F27
اسکادران 41		سسنا 172، Pa-34 سنکا، Y-12-II
آکادمی نیروی هوایی پاکستان، کالج تمرینات پرواز
آموزش مقدماتی پرواز		Mushshak/ Super Mushshak
واحد آموزش های پایه پروازی		T-37B/C
آموزشگاه اساتید خلبان		Mushshak
پرواز ارزیابی		K-8